سومین سالگرد قتل حکومتی ژینا امینی؛ سقز زیر سایه میلیتاریزە شدن و خانواده‌ای محروم از حق سوگواری
سه سال از قتل حکومتی ژینا امینی می‌گذرد، با این حال خانواده او همچنان از ابتدایی‌ترین حق انسانی، یعنی برگزاری مراسم سوگواری بر مزار فرزندشان، محروم‌اند. در حالی‌که جهان یاد ژینا را با شعار «ژن، ژیان، ئازادی» زنده نگه داشته است، نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران با تهدید، احضار و اعمال فشار گسترده، حتی اجازه حضور خانواده و مردم سقز بر مزار ژینا در آرامستان آیچی را نمی‌دهند.
ژینا امینی، دختر ۲۲ ساله اهل سقز، در شهریور ۱۴۰۱ توسط گشت ارشاد در تهران بازداشت شد و در جریان دستگیری مورد خشونت افسارگسیختە قرار گرفت و سه روز بعد در بیمارستان کسری این شهر جان باخت.
مرگ خشونت‌بار او موجی از اعتراضات گسترده در سقز و دیگر شهرهای کوردستان را در پی داشت کە بە سرعت سراسر ایران و جهان را برانگیخت و به نقطه آغاز جنبش «ژن، ژیان، ئازادی» تبدیل شد. اما خانواده‌اش از همان روزهای نخست با فشارهای امنیتی مواجه شدند. از ممانعت در برگزاری مراسم خاکسپاری گرفته تا محدود کردن رفت‌وآمد، این خانواده هرگز نتوانسته‌اند آزادانه برای فرزندشان عزاداری کنند.
بر اساس مستندات بە ثبت رسیدە در بخش آمار و اسناد سازمان هەنگاو، هر سال در آستانه سالگرد قتل حکومتی ژینا، شهر سقز به شدت میلیتاریزه می‌شود. نیروهای امنیتی و نظامی از سپاه پاسداران و ارتش در سطح شهر و جاده‌های اطراف آرامستان آیچی مستقر می‌شوند. خیابان‌ها با ایست وبازرسی‌های متعدد کنترل می‌شوند و راه‌های اصلی منتهی به آرامستان آیچی به طور کامل مسدود می‌گردند. بە شکلی کە رفت و آمد عمومی و روزانە در سطح شهر کاملاً مختل میگردد و شهروندان بە ناچار در خانەهایشان میمانند. با وجود این هر سال در این شهر و در این زمان مشخص تعداد بازداشتهای غیرقانونی افزایش می‌یابد.
یکی از اقدامات تکراری حکومت، گشودن دریچەهای آب سد چراغ ویس بە مسیر رودخانە سقز (چەم سەقز) است، مسیری که بسیاری از شهروندان در روز خاکسپاری ژینا امینی برای رسیدن به آرامستان از آن استفاده می‌کردند. با بستن راه‌های اصلی و پرآب کردن این مسیر، عملاً امکان دسترسی آزاد مردم به مزار ژینا از بین می‌رود.
در نخستین سالگرد قتل حکومتی ژینا امینی، وضعیت به حدی متشنج بود که به مدت دو روز کامل، هیچ شهروندی اجازه خروج و ورود بە شهر سقز را نداشت. در همان روز فردین جعفری بر اثر شلیک نیروهای امنیتی به شدت مجروح و بە منظور رسیدگی پزشکی بە سنندج انتقال یافت، خانوادەی این شهروند در پی فشار نهادهای امنیتی ناچار بە سکوت در مورد وضعیت فرزندشان شدند
امجد امینی، پدر ژینا، طی سه سال گذشته بارها به اداره اطلاعات احضار شده و تحت فشارهای امنیتی قرار گرفته است. او بارها تهدید شده که در صورت برگزاری مراسم بر مزار ژینا امینی، که نامش اسم رمز شد، با برخوردهای سنگین روبه‌رو خواهد شد. این فشارها نه تنها علیه پدر و مادر و برادر ژینا بلکه علیه بستگان نزدیک خانواده نیز اعمال می‌شود.
در نخستین سالگرد ژینا امینی صفا عائلی دایی ژینا ، به همراه جمعی از شهروندان سقزی بازداشت و ماه‌ها در بازداشتگاه اطلاعات سنندج تحت بازجویی قرار گرفت.
آرامستان آیچی در سقز به مکانی نمادین برای یادبود ژینا و جنبش «ژن، ژیان، ئازادی» تبدیل شده است.
حضور خانواده‌ها، زنان و جوانان بر مزار ژینا نه تنها معنای سوگواری، بلکه نوعی مقاومت مدنی و نماد عدالت‌خواهی دارد. به همین دلیل، نهادهای امنیتی از هرگونه تجمع در این مکان به شدت جلوگیری می‌کنند. و افرادی کە در آنجا حضور پیدا کنند را تحت بازجویی و موارد اتهامی قرار میدهد.
این مزار کە بە محل دیدار خانوادەهای دادخواه جنبش ژن ژیان ئازادی نیز تبدیل گشتە است بە منظور محدودکردن دسترسی شهروندان، با تغییرات هدفمند حتی تغییر در نقشە اصلی تردد آرامستان آیچی مواجە شدە است، این تغییرات توسط نیروهای شهرداری و با دستور مستقیم فرماندار وقت سقز (جعفر توان) و ادارە اطلاعات این شهر انجام گرفتە است.
جمهوری اسلامی با محروم کردن خانواده‌ها از حق طبیعی سوگواری، در واقع تلاش می‌کند یاد و خاطره ژینا و دیگر جانباختگان را از حافظه جمعی حذف کند. به طور خاص مراسم یادبود شهیدان و جانباختگان در کوردستان همواره به عنوان نوعی مبارزه علیه سیاست فراموشی جمهوری اسلامی کارکرد دارد. جمهوری اسلامی به اشکال مختلف تلاش می‌کند این یادآوری را ناممکن و محدود ساخته و از ظرفیت‌های جنبشی آن جلوگیری کند.
سرکوب مداوم خانواده امینی و شهر سقز و ممانعت از برگزاری مراسم سالگرد قتل حکومتی ژینا امینی، نقض آشکار حقوق بنیادین خانواده و نماد سیاست سرکوب ساختاری است.
با وجود این فشارها، خانواده امینی همچنان تلاش می‌کنند یاد فرزندشان را زنده نگه دارند و حقیقت مرگ او را فاش کنند. آن‌ها تاکنون موفق به برگزاری هیچ‌گونه مراسم آزادانه‌ای نشده‌اند، اما عدم سکوت در رابطە با قتل ژینا و روایتهایشان از مقاومت در برابر تهدیدها و فشارها به بخشی از تاریخ جنبش ژن ژیان ئازادی تبدیل شده است. ژینا اسم رمز شده است.
قتل ژینا امینی، نمونه‌ای از زن‌کشی‌ها و قتل‌های حکومتی جمهوری اسلامی بر مبنای قوانین ضد انسانی از جمله حجاب بود. قتل ژینا امینی اما بر خلاف بسیاری از قتل‌هایی از این دست که توسط جمهوری اسلامی در بازداشتگاه‌ها و زندان‌ها صورت می‌گیرند، موجی از خشم و جنبش اجتماعی را در ایران برانگیخت، چرا که بسیاری از گروه‌های اجتماعی موجود در ایران علاوه بر کوردها خود را در ژینا می‌دیدند. ژینا زنی جوان و ۲۲ ساله از سقز بود، که توسط دستگاه پلیسی و سرکوب جمهوری اسلامی به قتل رسیده بود. در هه‌نگامه قتل او، علاوه بر کوردها، زنان، جوانان نسل دهه هفتاد و هشتاد، دگراندیشان، همه کسانی که سرکوب‌های پلیسی و امنیتی در ایران را تجربه کرده بودند و خاصه اقلیت‌ها خود را در او می‌دیدند. اینطور بود که ایران برای اولین بار در تاریخ معاصر خود پس از قتل ژینا و اوج گرفتن اعتراضات در آیچی، صحنه اعتراضات سراسری شد که تنوع اتنیکی و ملی، جنسی و جنسیتی و همینطور سیاسی موجود در ایران را به نمایش گذاشت.
هه‌نگاو ضمن یادبود ویژه در سالگرد قتل حکومتی ژینا امینی، حمایت خود از خانواده ژینا امینی که از همان روز تا به حال تحت فشارهای شدید امنیتی است را اعلام می‌کند.
