یک سال بی‌خبری؛ ناپدیدسازی قهری ژاکان باران، فعال سیاسی و حقوق بشر کُرد
چهارم فروردین ۱۴۰٤، یک سال از ناپدیدسازی قهری ژاکان باران، فعال سیاسی و حقوق بشر کُرد، می‌گذرد. از زمان ناپدید شدن او تاکنون، علیرغم تلاشهای مستمر خانواده، و سازمان حقوق بشری هەنگاو، هیچ اطلاعاتی از سرنوشت او در دست نیست.
تهدیدهای امنیتی و اجبار به ترک اقلیم کُردستان
حسین باقری، معروف به ژاکان باران، ۴۲ ساله، از همکاران سازمان حقوق بشری هەنگاو و فعال سیاسی اهل ایلام، در ۱۴ اسفند ۱۴۰۲ به دلیل تهدیدهای امنیتی مستقیم از سوی جمهوری اسلامی ایران، مجبور به ترک هولیر (اربیل) در اقلیم کُردستان شد. او قصد داشت از طریق مرز غیر قانونی وارد ترکیه شده و خود را به یک کشور امن در اروپا برساند.
آخرین تماس ژاکان باران نشان می‌دهد که او پس از چند روز تلاش، از عبور از مرز بازمانده و گفته بود می‌خواهیم به سوران، شهری مرزی در اقلیم کُردستان، برگردم. پس از این تماس، هیچ رد و نشانی از او در دست نیست.
ژاکان باران پیش از ترک اقلیم کُردستان، یک پیام ویدیویی ضبط کرده و در آن به نام فردی که مسئول عبور او از مرز بوده اشاره کرده است. او تاکید کرده که اگر این ویدیو منتشر شود، به این معناست که این فرد یا اطرافیانش برای او مشکلی ایجاد کرده‌اند.
شواهدی از نقش جمهوری اسلامی ایران در ناپدیدسازی ژاکان باران
سازمان حقوق بشری هەنگاو، بر اساس مستندات و تحقیقات گستردە خود، جمهوری اسلامی ایران را مسئول مستقیم ناپدیدسازی قهری ژاکان باران می‌داند.
فردی به نام آرام مرادی که ژاکان را به عبور غیرقانونی از مرز متقاعد کرده بود، بنا بر اطلاعات موثق، عامل نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بوده است.
این فرد، پس از پیگیریهای نزدیکان ژاکان، آنها را تهدید کرده و به توهین و ارعاب پرداخته است.
در آخرین اظهارات، این فرد مدعی شده که ژاکان باران به ایران بازگشته و اکنون در ایلام است، ادعایی که هیچ سندی برای اثبات آن وجود ندارد و خانواده او همچنان از وضعیتش بی‌خبر هستند.
تهدید، گروگان‌گیری خانواده و سیاست سرکوب سیستماتیک
ژاکان باران، به دلیل فعالیتهای مدنی و سازماندهی اعتراضات در استان ایلام در جریان جنبش «ژن، ژیان، ئازادی»، بارها از سوی نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی تهدید به قتل و ربوده شدن شده بود.
در یکی از نمونه‌های آشکار تهدید رسمی، عبدالوهاب بخشنده، دادستان کل استان ایلام، در جریان جنبش «ژن، ژیان، ئازادی» در تلویزیون دولتی ایران، ژاکان باران را تهدید به بازداشت و “رساندن به سزای اعمالش” کرد.
سیاست گروگان‌گیری خانواده فعالان سیاسی نیز در مورد ژاکان باران اجرا شد:
در اوج اعتراضات، نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران، برادر و خواهر ژاکان باران، حسن باقری (۳۸ ساله) و فریبا باقری (۳۵ ساله) را در ملکشاهی ربوده و آنها را به‌عنوان اهرمی برای سکوت ژاکان تحت فشار قرار دادند.
این اقدام، مصداق مجازات جمعی و نقض آشکار کنوانسیونهای بین‌المللی حقوق بشر است.
تلاشهای بین‌المللی برای پیگیری وضعیت ژاکان باران
سازمان حقوق بشری هەنگاو طی یک سال گذشته، در ایران، اقلیم کُردستان و آلمان پیگیریهای گسترده‌ای برای یافتن سرنخی از سرنوشت ژاکان باران انجام داده است.
در ماههای اخیر، اطلاعات موثقی به دست آمده که نشان می‌دهد نهادهای امنیتی ایران، شماری از فعالان و بازداشت شدگان جنبش ژن ژیان ئازادی را در ایلام احضار کرده و به آنها هشدار داده‌اند که در صورت ادامه فعالیتهای سیاسی و مدنی، “به سرنوشتی مشابه ژاکان باران دچار خواهند شد، به‌گونه‌ای که حتی جسدشان هم پیدا نشود.”
در سطح بین‌المللی، هەنگاو از نمایندگان مجلس آلمان درخواست کرده تا از طریق دولت این کشور، به جمهوری اسلامی ایران، دولت ترکیه و حکومت اقلیم کُردستان فشار بیاورند تا اطلاعاتی درباره سرنوشت ژاکان باران ارائه شود.
پیشینه‌ای از بازداشتها، شکنجه و سرکوب ژاکان باران
اولین بازداشت: در ۲۵ آذر ۱۳۹۶ با حمله نیروهای امنیتی به منزل خانوادگیش در ایلام، به اتهام «اقدام علیه امنیت ملی» و «توهین به مقدسات» بازداشت شد.
دومین بازداشت: یک ماه بعد، با اتهامات مشابه بازداشت و مجددا با وثیقه آزاد شد.
سومین بازداشت: در ۲۸ اسفند ۱۳۹۷، هنگام اعتراض به سرکوب مراسم نوروز در ملکشاهی بازداشت شد و پس از ۱۰ روز اعتصاب غذا، در ۱۸ فروردین ۱۳۹۸ آزاد شد.
مهاجرت اجباری: به دلیل تهدیدات مداوم، در همان سال مجبور به ترک ایران شد و به اقلیم کُردستان پناه برد.
ژاکان باران، که از ۱۷ سالگی به دلیل تصادف دچار معلولیت حرکتی شده بود، همچنان به فعالیتهای خود ادامه داد. او در اعتراض به وضعیت پناهجویان، پس از خودسوزی یک پناهجوی دیگر، لبهای خود را دوخت و اعتصاب غذا کرد.
در جریان جنبش «ژن، ژیان، ئازادی»، ژاکان باران نقش مؤثری در سازماندهی اعتراضات و اطلاعرسانی درباره سرکوبها، کشته‌شدگان و بازداشت شدگان استان ایلام ایفا کرد.
اتهام جمهوری اسلامی به جنایت ناپدیدسازی قهری
بر اساس ماده ۲ کنوانسیون بین‌المللی حمایت از کلیه افراد در برابر ناپدید شدن قهری، هرگونه ربایش یک فرد، محروم سازی او از حمایت قانون و امتناع از ارائه اطلاعات درباره سرنوشت یا محل نگهداری او، ناپدیدسازی قهری و یک جرم بین‌المللی است.
هەنگاو، با توجه به شواهد موجود، جمهوری اسلامی ایران را مسئول ربایش و ناپدیدسازی قهری ژاکان باران می‌داند و خواستار اقدامات فوری بین‌المللی برای روشن شدن سرنوشت او است.
درخواست‌های مشخص از جامعه بین‌المللی
۱. دولتهای اروپایی، سازمان ملل و کمیته حقوق بشر سازمان ملل باید از جمهوری اسلامی ایران بخواهند اطلاعات دقیقی درباره سرنوشت ژاکان باران ارائه دهد.
۲. یک کمیته حقیقت‌یاب مستقل برای بررسی ناپدیدسازی قهری او تشکیل شود.
۳. فشارهای دیپلماتیک و حقوقی علیه جمهوری اسلامی ایران، به دلیل نقض فاحش حقوق بشر، تشدید شود.
سازمان حقوق بشری هەنگاو متعهد است که تا روشن شدن سرنوشت همکار خود، از تمام ظرفیتهای حقوقی و رسانه‌ای خود در سطح بین‌المللی استفاده کند. این سازمان به تلاشهای خود برای تحت فشار قرار دادن جمهوری اسلامی، دولت ترکیه و حکومت اقلیم کُردستان ادامه خواهد داد و از تمامی نهادهای حقوق بشری، دولتها و سازمانهای بین‌المللی می‌خواهد که برای پاسخگو کردن جمهوری اسلامی و پایان دادن به سیاست سرکوب و ناپدیدسازی مخالفان سیاسی اقدام عملی انجام دهند. سکوت در برابر این جنایت، چراغ سبزی برای ادامه سیاستهای سرکوبگرانه جمهوری اسلامی خواهد بود.
