۲۵ نوامبر؛ بازتاب زنجیره‌ای از خشونتهای حکومتی، اجتماعی و خانگی در ایران
با استناد به آمار ثبت شده در مرکز آمار و اسناد سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، از ابتدای سال ۲۰۲۴ میلادی تا به امروز (۲۵ نوامبر)، دست‌کم ۱۷۴ زنکشی، بازداشت ۱۲۸ زن، اجرای حکم اعدام ۲۴ زن، صدور حکم اعدام برای سه فعال زن و همچنین صدور حکم حبس برای ۱۲۳ فعال زن در ایران ثبت شده است.
سازمان حقوق بشری هەنگاو بر این باور است که خشونت علیه زنان در ایران، تحت حکومتی که آپارتاید جنسیتی را به‌عنوان یک سیاست رسمی اعمال می‌کند، به نقطه‌ای بحرانی رسیده است. این وضعیت در حالی است که ایران در شاخص جهانی شکاف جنسیتی، همچنان در پایین‌ترین رتبه‌ها قرار دارد. پس از جنبش «ژن، ژیان، ئازادی»، زنان ایران با سرکوب شدیدتر و اعمال قوانینی چون «حجاب و عفاف» مواجه شده‌اند. جمهوری اسلامی نه‌تنها محدودیت‌ها را افزایش داده، بلکه با راه‌اندازی طرح‌هایی مانند «کلینیک‌های درمان بی‌حجابی» تلاش می‌کند کنترل ایدئولوژیک و سرکوب سیستماتیک را بیش از پیش گسترش دهد.
ابعاد خشونت علیه زنان در ایران و پیوند آنها
۱. خشونت حکومتی: سرکوب ساختاری و سیستماتیک
خشونت حکومتی در ایران، پایه و بستر سایر اشکال خشونت علیه زنان است. این نوع خشونت شامل سرکوب، حق‌زدایی، تبلیغات ایدئولوژیک، و اعمال مجازات‌های سنگین است. از ابتدای سال ۲۰۲۴، جمهوری اسلامی برای ۱۲۳ زن حکم زندان و برای ۲۴ زن حکم اعدام صادر کرده است. سه زن علاوه بر حبس به شلاق محکوم شده و همچنین ۱۲۸ فعال زن توسط نهادهای امنیتی بازداشت شده‌اند.
تفکیک جنسیتی در مدارس و سرکوب زنان در عرصه‌های اجتماعی از طریق سیاستهایی مانند حجاب اجباری، به تولید خشونتهای روانی و فیزیکی گسترده منجر شده است. این روند، جان دخترانی چون آرزو خاوری و دنیا فرهادی را گرفته و باعث شده که جنبش زنان با فشارهای فزاینده‌ای مواجه شود.
۲. خشونت اجتماعی: تعمیق تبعیض در بستر جامعه مردسالار
خشونت اجتماعی در ایران، متأثر از سیاستهای حکومتی، در قالب آزارهای جنسی، اقتصادی، و اجتماعی علیه زنان گسترش یافته است. با اینکه تنها ۱۸ درصد زنان شاغل‌اند، سیاستهای ساختاری، آنها را در وضعیت وابستگی اقتصادی و آسیب‌پذیری بیشتر نگه می‌دارد. این خشونتها، که به دلیل نبود حمایت قانونی و نهادی گسترش یافته، بستری برای تقویت خشونتهای خانگی و اجتماعی فراهم کرده است.
۳. خشونت خانگی: پیامد «طبیعی شده» نظام در نظام آپارتاید جنسیتی
خشونت خانگی، از جمله ضرب و شتم، آزار جنسی، قتلهای ناموسی و زنکشی، شدیدترین نمود خشونت علیه زنان در همه جای جهان و به شکل خاصی در ایران است. این نوع خشونت نه‌تنها در سایه فقدان قوانین حمایتی، بلکه به دلیل تبلیغات ضدزن حکومتی، تشدید شده است.
سازمان هه‌نگاو از ابتدای سال ۲۰۲۴، هەنگاو ۱۷۴ مورد زنکشی را در ایران ثبت کرده است. اما این آمار تنها بخشی از واقعیت است؛ بسیاری از موارد خشونت خانگی به دلیل فشارهای اجتماعی و حکومتی ثبت نمی‌شوند و در رده «آمار پنهان» قرار می‌گیرند. خشونت خانگی، در واقع، بازتاب فشارهای سیاسی و اجتماعی گسترده‌تری است که زنان ایران با آن به شکل ویژه‌ای روبرو هستند.
ابعاد گسترده خشونت علیه زنان و پیامدهای آن
خشونت علیه زنان در ایران زنجیره‌ای از عوامل درهم‌تنیده است. سیاستهای حکومتی به شکل سیستماتیک زمینه را برای خشونتهای اجتماعی و خانگی فراهم می‌کند. اعمال قوانین محدودکننده و تبعیض‌آمیز، ایجاد ترس و سرکوب در حوزه عمومی، و نبود سازوکارهای حمایتی، نه‌تنها زنان را در حوزه خصوصی آسیب‌پذیرتر کرده، بلکه امنیت و آزادی آنان را در جامعه به مخاطره انداخته است.
این خشونتها به شکلی هماهنگ و هدفمند، عاملیت جنسی، اجتماعی، افتصادی و در نهایت سیاسی، زنان را سرکوب می‌کند و از آنها موجوداتی وابسته و بی‌قدرت می‌سازد. در نتیجه، آنچه در ایران شاهد آن هستیم، فراتر از یک بحران داخلی است و باید به‌عنوان بخشی از نظام آپارتاید جنسیتی شناخته شود که هدف آن حذف زنان از عرصه اجتماعی و عمومی است. از جمله این خشونتها، خشونتهای ساختاری و اجتماعی تشدید شده به زنان کوییر (خاصه زنان همجنسگرا و ترنس) در سایه جرم‌انگاری‌های حیات کوییر است که تا حکم اعدام پیش می‌روند.
فراخوان هەنگاو
به مناسبت ۲۵ نوامبر ۲۰۲۴، روز جهانی منع خشونت علیه زنان، سازمان حقوق بشری هەنگاو از جامعه جهانی و مردم ایران می‌خواهد که برای پایان دادن به خشونت علیه زنان در ایران اقداماتی فوری و عملی انجام دهند.
هەنگاو از جامعه بین‌المللی می‌خواهد جمهوری اسلامی ایران را به‌عنوان حکومتی مبتنی بر آپارتاید جنسیتی شناسایی کنند. این شناسایی باید به اعمال فشارهای دیپلماتیک، حقوقی و اقتصادی برای توقف خشونت سیستماتیک علیه زنان ایران منجر شود. همچنین، نهادهای حقوق بشری باید تحقیقات مستقل و جامعی درباره خشونت علیه زنان ایران انجام داده و مقامات مسئول را پاسخگو کنند.
از جامعه ایران نیز انتظار می‌رود با همبستگی و ایجاد شبکه‌های حمایتی برای زنان، علیه خشونتهای اجتماعی و خانگی ایستادگی کرده و با مستندسازی موارد نقض حقوق، آگاهی عمومی و جهانی را افزایش دهند.
سازمان حقوق بشری هەنگاو به تعهد خود در مستندسازی خشونتها، دفاع از حقوق زنان و پیگیری عدالت برای قربانیان در مجامع بین‌المللی ادامه می‌دهد. این سازمان تأکید دارد که روز جهانی منع خشونت علیه زنان باید به یک نقطه آغاز برای اقدامات عملی و نه صرفاً پیام‌های نمادین تبدیل شود. آنچه اکنون ضرورت دارد، همبستگی جهانی و اقداماتی مؤثر برای پایان دادن به خشونت سیستماتیک علیه زنان در ایران است.
