افزایش فشارها بر فعالان فرهنگی کُرد در خراسان شمالی؛ احضار و بازداشت گسترده فعالان کُرد
هەنگاو؛ چهارشنبە ١ مرداد ١٤٠٤
طی روزهای اخیر، موج تازه‌ای از فشار و سرکوب از سوی نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران در استان خراسان شمالی، به‌ویژه در شهرستان‌های بجنورد و شیروان، علیه فعالان حوزه زبان و فرهنگ کُردی آغاز شده است. در این مدت، دستکم شش تن از فعالان فرهنگی کُرد، از جمله یک دختر ۱۴ ساله، که در زمینه ترویج زبان و فرهنگ کُردی فعالیت داشته‌اند، بازداشت و چند تن دیگر نیز احضار شده‌اند.
بر اساس گزارش رسیده به سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، اخیراً نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران در استان خراسان شمالی، دستکم ٦ نفر از فعال فرهنگی حوزه زبان کُردی توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بازداشت شده اند که هویت آنها به شرح زیر است:
۱. اعظم ناصری – فعال فرهنگی اهل شیروان
۲. حسن صیفی – فعال فرهنگی اهل شیروان
۳. مرتضی پیرزاده – فعال فرهنگی برجسته در زمینه پوشش و فرهنگ کُردی اهل شیروان
۴. مصطفی رهنما – ورزشکار و فعال فرهنگی ۴۷ ساله اهل شیروان
۵. کژال صالحی – دختر ۱۴ ساله اهل روستای ناوه بجنورد
۶. آراز صالحی – پدر کژال صالحی و فعال فرهنگی اهل بجنورد
تمام افراد بازداشت‌شده از فعالان فرهنگی هستند که در زمینه حفظ و ترویج زبان و فرهنگ کُردی فعالیت می‌کنند و تمامی بازداشت‌ها بدون ارائه هرگونه برگه قضایی و در برخی موارد همراه با خشونت انجام شده است.
همچنین هه‌نگاو دریافته است که، طی هفته گذشته ده‌ها فعال فرهنگی کُرد در شهرهای مشهد، بروجرد، قوچان، شیروان، اسفراین و دره‌گز توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران احضار و مورد بازجویی و تهدید قرار گرفته‌اند.
بازداشت یک دانش‌آموز ١٤ سالە و اعتراض مردمی
در همین راستا کژال صالحی، دختر ۱۴ ساله اهل روستای ناوە بجنورد از توابع استان خراسان شمالی در پی دکلمه‌خوانی به زبان کوردی (کورمانجی) در وصف کُردستان در چند مراسم فرهنگی، و آراز صالحی پدر وی توسط نیروهای ادارە اطلاعات در این شهر بازداشت شدند.
این اقدام با واکنش گسترده اهالی روستای ناوە مواجه شده و مردم با حضور اعتراضی در برابر نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران خواستار آزادی این کودک شدند کە در پی این اعتراضات و درگیری با نیروهای امنیتی، کژال صالحی پس از سه روز بازداشت به‌صورت موقت آزاد شد. با این وجود، پدر او آراز صالحی همچنان در بازداشت به‌سر می‌برد و نگرانی‌ها نسبت به سرنوشت وی ادامه دارد.
سابقه فشار بر فعالان فرهنگی کُرد در خراسان
فعالان فرهنگی کُرد در خراسان شمالی طی سالیان اخیر بارها هدف تهدید، احضار و بازداشت قرار گرفته‌اند. تلاش آنها برای آموزش زبان مادری، برگزاری مراسم فرهنگی و استفاده از پوشش کُردی با واکنش شدید نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران مواجه شده است.
هه‌نگاو پیشتر نیز گزارش داده بود که نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران در راستای فشار بر هنرمندان و فعالان فرهنگی کُرد در خراسان، با ممنوع اعلام کردن استفاده از لباس کُردی در مراسم عمومی، شماری از آنان از جمله علی کریمی، حسن تقی‌زاده، علی دل‌فراز، حسین فیروزه و جلال برات‌زاده را به‌دلیل همکاری در تهیه کلیپ موسیقی "ولات" به زبان کُردی، احضار، بازداشت یا تهدید کرده بودند.
همچنین در همین راستا، استودیوی "تقی‌زاده" در شهر اسفراین پلمپ شد و دیگر هنرمندان از جمله کلیم‌الله توحدی، علیرضا سپاهی لایین، رویا اسماعیلیان و اثمر حمیدی نیز از سوی نهادهای امنیتی تهدید شدند.
وضعیت حقوق بشری در خراسان شمالی
استان خراسان شمالی که جمعیت قابل توجهی از کُردها در آن ساکن هستند، همواره با نقض گسترده حقوق فرهنگی و زبانی مردم کُرد مواجه بوده است. سیاست‌های محدودکننده در این منطقه، فضای فعالیت‌های مدنی، فرهنگی و آموزشی را به شدت سرکوب کرده است.
فعالان فرهنگی و اجتماعی این منطقه، به‌ویژه کسانی که در زمینه ترویج زبان کُردی، برگزاری مراسم‌های فرهنگی و آموزش زبان مادری فعالیت می‌کنند، همواره با تهدید، بازداشت، و سرکوب روبه‌رو بوده‌اند. این شرایط منجر به فضای محدود و نگران‌کننده‌ای برای فعالیت‌های مدنی و فرهنگی شده است.
نقض حقوق بین‌المللی فرهنگی و زبان
بر اساس کنوانسیون‌های بین‌المللی حقوق بشر، از جمله اعلامیه جهانی حقوق بشر و کنوانسیون حقوق کودک، آموزش به زبان مادری و حفظ هویت فرهنگی از جمله حقوق بنیادین افراد و جوامع است. فشارهای امنیتی و بازداشت فعالان فرهنگی در خراسان شمالی، نقض آشکار این حقوق اساسی به شمار می‌رود.
سازمان حقوق بشری هه‌نگاو ضمن محکوم کردن شدید این بازداشت‌ها و فشارهای امنیتی علیه فعالان فرهنگی کُرد، این اقدامات را نقض جدی حقوق بشر و آزادی‌های فرهنگی و زبانی می‌داند و از نهادهای بین‌المللی و مدافعان آزادی بیان می‌خواهد که با اعمال فشار بر جمهوری اسلامی ایران، نسبت به حفظ حقوق فرهنگی و زبانی اقلیت‌های ملی در ایران اقدام فوری به‌عمل آورند.
