گزارش ویژە هەنگاو در آستانە آغاز سال تحصیلی از بازداشت ٣٨ دانش‌آموز طی ٩ ماه
هه‌نگاو؛ دوشنبه ٣١ شهریور ١٤٠٤
همزمان با آغاز سال تحصیلی جدید در ایران، سازمان حقوق بشری هه‌نگاو گزارشی جامع از بازداشت دانش‌آموزان و کودکان زیر ۱۸ سال از ابتدای سال ۲۰۲۵ میلادی آماده کرده است. بخش عمده این بازداشت‌ها مربوط به دانش‌آموزان کورد و بلوچ است؛ کودکانی که سال‌ها به‌صورت سیستماتیک از حق تحصیل به زبان مادری محروم بوده‌اند و اکنون با بازداشت‌های گسترده از سوی نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران، مسیر زندگی آنان از نخستین سال‌های کودکی و نوجوانی با آسیب‌ها و عواقب جبران‌ناپذیر مواجه شده است.
براساس داده‌های ثبت‌شده در مرکز آمار و اسناد سازمان هه‌نگاو، طی ۹ ماه گذشته (از ابتدای سال ۲۰۲۵ میلادی) دست‌کم ۳۸ دانش‌آموز زیر ۱۸ سال در شهرهای مختلف ایران توسط نیروهای امنیتی بازداشت شده‌اند. تقریبا ۵۲.٪ دانش‌آموزان بازداشت شده (۲۰ مورد) از شهروندان کورد بوده‌اند. همچنین ۱۳ کودک و نوجوان زیر ۱۸ سال بلوچ (۳۴.۵٪) شهروندان بلوچ، ۴ دانش آموز لُر ( ۱۰.۵٪) و یک دانش‌آموز عرب ( معادل ۲.۵٪) بازداشت شده‌اند.
تفکیک دانش‌آموزان بازداشت شدە بر حسب استان
استان سیستان و بلوچستان:
۱- امیر بلوچ – ۱۷ ساله – سرباز
۲- خالد کاشانی – ۱۷ ساله – زاهدان
۳- عادل صفرزایی – ۱۶ ساله – زاهدان
۴- احسان نصیری مطلق – ۱۵ ساله – زاهدان
۵- شه‌بخش – ۱۶ ساله – زاهدان
۶- صالح بهرامزهی – ۱۴ ساله – راسک
۷- یوسف رسانە – ۱۶ ساله – راسک
۸- مانی دهانی – ۱۶ ساله – سیب و سوران
۹- نیما چاکری – ۱۷ ساله – سراوان
۱۰- بهزاد صوری زهی – ۱۷ ساله – خاش
۱۱- سعید کردی تمندانی – ۱۵ ساله – خاش
۱۲- عبدالله عزیزی – ۱۷ ساله – قصر قند
استان کوردستان (سنه):
۱- اوراز زمانی – ۱۷ ساله – کامیاران
۲- پیام حسینی – ۱۷ ساله – کامیاران
۳- بهروز رشیدی – ۱۷ ساله – کامیاران
۴- کاوان صبوری – ۱۷ ساله – کامیاران
۵- احسان صبوری – ۱۷ ساله – کامیاران
۶- سوران مظفری – ۱۷ ساله – کامیاران
۷- پارسا رستمی – ۱۷ ساله – سنندج(سنە)
۸- کیهان تدبیری – ۱۷ ساله – مریوان
۹- محمد قادری – ۱۷ ساله – مریوان
استان آذربایجان‌غربی(ارومیە):
۱- احسان حمزه‌زاده – ۱۷ ساله – بوکان
۲- میلاد ناصری – ۱۷ ساله – بوکان
۳- شاکر محمدزاده – ۱۰ ساله – سردشت
۴- بریار محمدیانی – ۱۴ ساله – سردشت
۵- اوین احمدی – ۱۶ ساله – ارومیه
۶- ساریا احمدی – ۱۷ ساله – ارومیه
۷- آلان تابناک – ۱۶ ساله – اشنویه (شنو)
۸- دیار گرگول – ۱۶ ساله – اشنویه (شنو)
۹- زانیار شادیخواه – ۱۷ ساله – اشنویه (شنو)
استان کهگیلویه و بویراحمد:
۱- امیرحسین جعفری – ۱۷ ساله – دهدشت
۲- کامران بوذری – ۱۶ ساله – دهدشت
۳- ابوالفضل قاسم‌زاده – ۱۶ ساله – دهدشت
استان خوزستان:
۱- محمد عسچراوی – ۱۶ ساله – آبادان
۲- پارسا قاسمی – ۱۷ ساله – بهبهان
استان خراسان شمالی:
۱- کژال صالحی – ۱۴ ساله – بجنورد
استان کرمانشاه(کرماشان):
۱- وریا امیری – ۱۶ ساله – سرپل‌ذهاب
استان کرمان:
۱- شهرام بامری – ۱۷ ساله – جازموریان
این آمار نشان می‌دهد که سیاست سرکوب سیستماتیک علیه اقلیت‌های ملی ـ اتنیکی در ایران، نه تنها در حوزه‌های اجتماعی و سیاسی بلکه در عرصه آموزش نیز اعمال شده و آینده تحصیلی ده‌ها نوجوان به‌طور مستقیم مورد تهدید قرار گرفته است.
نزدیک به یک‌سوم از این دانش‌آموزان بازداشت‌شده، همگی زیر ۱۸ سال، در روزهای اخیر و همزمان با سومین سالگرد جنبش ژن ژیان ئازادی و آغاز سال تحصیلی جدید بازداشت شده‌اند. با وجود پیگیری‌های مکرر خانواده‌ها برای اطلاع از وضعیت آنان، نهادهای امنیتی و قضایی تاکنون هیچ‌گونه اطلاع‌رسانی شفافی در این زمینه ارائه نکرده‌اند.
ممانعت از دسترسی به حق آموزش؛ بخشی از سیاست سرکوبگرانه
بازداشت دانش‌آموزان بخشی از یک سیاست سازمان‌یافته است که عمداً دسترسی کودکان و نوجوانان به آموزش را محدود می‌کند و بسیاری از آنان را به سوی ترک تحصیل یا کار کودک سوق می‌دهد. این سیاست ساختاریافته، آینده تحصیلی و اجتماعی دانش‌آموزان را به‌شدت تهدید کرده و بازداشت گسترده در میان اقلیت‌های ملی و اتنیکی همزمان با آغاز سال تحصیلی، علاوه بر محرومیت از آموزش به زبان مادری، فرصت ادامه تحصیل را نیز به‌شدت محدود کرده است.
علاوه بر روند گسترده خصوصی‌سازی و کالایی‌سازی آموزش و تشدید فقر اقتصادی، بازداشت و سرکوب دانش‌آموزان به عاملی مضاعف در محرومیت آنان از حق تحصیل بدل شده است.
افزایش فشار بر دانش‌آموزان و معلمان پس از جنبش «ژن، ژیان، ئازادی»
از زمان آغاز جنبش «ژن، ژیان، ئازادی»، دانش‌آموزان بە دلایل همراهی عملی و ارائە مطالبات خود در مدارس و خیابانها، همواره تحت فشار مضاعف بوده و با احضار و بازداشت از سوی نهادهای امنیتی روبه‌رو شده‌اند. همزمان، سرکوب معلمان و تشکل‌های صنفی آنان نیز شدت یافته است؛ سرکوبی که عمدتاً در واکنش به حمایت از حق اعتراض دانش‌آموزان، مطالبه آموزش به زبان مادری و تلاش برای ارتقای کیفیت آموزشی اعمال می‌شود.
فشارهای امنیتی بر دانش‌آموزان و معلمان، بیانگر وجود سیاست‌های سازمان‌یافته‌ای است که هدف آن جلوگیری از هرگونە حق اعتراض کیفیت آموزش و پرورش و سرکوب هرگونه فعالیت صنفی در حوزه آموزش است.
درخواست بین‌المللی برای اقدام فوری
سازمان هه‌نگاو ضمن محکوم‌کردن این موج گسترده سرکوب، خواستار آزادی فوری و بی‌قیدوشرط تمامی دانش‌آموزان بازداشت‌شده است و همچنین از سازمان ملل متحد، یونیسف و عفو بین‌الملل می‌خواهد برای توقف این سیاست‌های سرکوبگرانه و تضمین حق بنیادین آموزش برای کودکان در ایران، اقدامات فوری و مؤثر انجام دهند.
