هه‌نگاو؛ جمعه ۲۳ شهریور ۱۴۰۳

با استناد به آمار ثبت‌شده در مرکز آمار و اسناد سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، در جریان جنبش ژن ژیان ئازادی (زن، زندگی، آزادی)، دست‌کم ۱۴۲ شهروند کُرد، از جمله ١٦ کودک، ۶ زن، و ۸ نفر از پیروان اقلیت دینی یارسان، جان خود را از دست داده‌اند.

این گزارش شامل ۱۳ بخش به شرح زیر است:

۱ـ مقدمه
۲ـ جنسیت جانباختگان جنبش ژن ژیان ئازادی در کُردستان
۳ـ وضعیت تأهل جانباختگان
۴ـ میانگین سنی جانباختگان
۵ـ چگونگی جانباختن جانباختگان
۶ـ پراکندگی محل کشته شدن شهروندان
۷ـ کشته شدن ۱۶ کودک کُرد
۸ـ کشته شدن دست‌کم ۶ زن کُرد
۹ـ جانباختن ۸ نفر از اقلیت دینی یارسان
۱۰ـ جانباختن در زیر شکنجه و مرگ پس از آزادی
۱۱ـ تفکیک جانباختگان بر اساس شهر زادگاه
۱۲ـ تفکیک جانباختگان بر اساس استان
۱۳ ـ بخش پایانی شامل اطلاعات همراه با عکس

 مقدمه

در دومین سالگرد جان‌باختن ژینا (مهسا) امینی، نام او همچنان به عنوان نمادی از مبارزه برای آزادی، برابری و کرامت انسانی در خاطره‌ها زنده است. سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، با هدف پاسداشت یاد و خاطره تمامی قربانیان جنبش "ژن، ژیان، ئازادی"، اقدام به انتشار لیستی از اسامی کشتەشدگان و اعدام‌شدگان این جنبش در کُردستان کرده است. این فهرست، بیش از یک گزارش آماری ساده است؛ این یادآوری از هزاران زندگی بی‌گناه است که در راه آرمانهایی چون آزادی، عدالت و حقوق بشر، بی‌رحمانه از بین رفتند.

کُردستان، به عنوان یکی از کانونهای اصلی مقاومت، صحنه‌ یکی از تاریکترین دورانهای سرکوب و خشونت سیستماتیک بوده است. انتشار این آمار، نه تنها بازتاب‌ دهنده‌ ایستادگی و مقاومت مردم این سرزمین است، بلکه بازگوکننده‌ ابعاد گسترده‌ نقض حقوق بشر و تراژدی انسانی در این منطقه می‌باشد. هر نام در این فهرست، داستانی از رنج، مقاومت و شجاعت است که هیچ‌گاه نباید از یادها برود.

مستندسازی و ثبت این اسامی، تلاشی است برای حفظ یاد و خاطره‌ی کسانی که در راه تحقق آرمان‌های والای انسانی جان خود را فدا کردند. این لیست، فریادی است برای دادخواهی و مسئولیت‌پذیری، و تأکیدی بر لزوم به رسمیت شناختن و بزرگداشت خاطره‌ کسانی که با ایثار خود به نمادهایی از مقاومت و پایداری تبدیل شده‌اند.

این گزارش بر پایه داده‌های دقیق و مستند از منابع معتبر و محلی تهیه شده و در پی آن است که صدای کسانی باشد که در کُردستان برای تحقق حقوق و آزادی‌های اساسی ایستادند و جان باختند. سازمان حقوق بشری هه‌نگاو امیدوار است که این اقدام بتواند گامی مؤثر در مسیر دادخواهی خانواده‌های جان‌باختگان و همچنین افزایش آگاهی عمومی نسبت به ابعاد وسیع این سرکوبها باشد.

جنسیت جانباختگان جنبش ژن، ژیان، ئازادی در کُردستان

براساس گزارشی که توسط سازمان حقوق بشری هه‌نگاو تهیه شده است، از مجموع ۱۴۲ نفری که در جریان این جنبش جان خود را از دست داده‌اند، ۶ نفر معادل ۴٪ زن بوده‌اند و ۱۳۶ نفر مرد. از میان جان‌باختگان زن، یک نفر و از میان جان‌باختگان مرد، ۱۵ نفر کودک و زیر ۱۸ سال بوده‌اند.

 وضعیت تأهل جانباختگان جنبش

طبق آمار هه‌نگاو، از مجموع ۱۴۲ شهروند کُرد که در جریان جنبش ژن، ژیان، ئازادی جان خود را از دست داده‌اند، ۴۵ نفر معادل ۳۲٪ متاهل بوده‌اند، ۲ نفر نامزد داشته و ۹۵ نفر معادل ۶۷٪ مجرد بوده‌اند.

میانگین سنی جانباختگان جنبش ژن، ژیان، ئازادی

براساس آمار هه‌نگاو، از مجموع ۱۴۲ شهروند کُرد که در جریان این جنبش جان باخته‌اند، ۱۶ نفر زیر ۱۸ سال بوده‌اند. همچنین ۱۱۷ نفر بین ۱۹ تا ۵۰ سال سن داشته و ۹ نفر نیز بالای ۵۱ سال سن داشته‌اند.

در این میان، امیرحسین بساطی از کرمانشاه با ۱۵ سال سن، جوان‌ترین جانباخته و حسین عبدپناه از سنندج با ۷۲ سال سن، مسن‌ترین جانباخته این جنبش در کُردستان بوده‌اند.

چگونگی جان‌باختن افراد در جریان جنبش

بر اساس گزارش هه‌نگاو، ۹۰ نفر از جانباختگان با استفاده از سلاح جنگی توسط نیروهای حکومتی کشته شده‌اند که معادل ۶۳٪ از  کل موارد است. همچنین ۱۴ شهروند پس از بازداشت و تحت شکنجه جان باخته و دو زندانی نیز اعدام شده‌اند. از دیگر موارد می‌توان به کشته شدن یک نفر با سلاح قناسه و ۴ نفر با سلاح سنگین دوشکا اشاره کرد.

- کشته شدن با سلاح جنگی: ۹۰ نفر 
ـ کشته شدن با سلاح ساچمه‌ای: ۱۹ نفر 
 - جان‌باختن در اثر شکنجه: ۱۴ نفر 
ـ جان‌باختن در اثر ضربه باتوم به سر: ۶ نفر 
ـ  کشته شدن با سلاح سنگین دوشکا: ۴ نفر 
- کشته شدن با سلاح کلت کمری: ۳ نفر
-  اجرای حکم اعدام: ۲ نفر 
ـ کشته شدن با سلاح قناسه: ۱ نفر 
ـ زیر گرفتن با خودرو نظامی: ۱ نفر 
ـ  خفگی در اثر پرتاب گاز اشک‌آور: ۱ نفر 
ـ  جانباختن در اثر حملات شیمیایی به مدارس: ۱ نفر 

پراکندگی محل کشته شدن شهروندان کُرد در جریان جنبش

طبق آمار ثبت شده توسط مرکز آمار و اسناد سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، ۲۲ شهروند در شهر سنندج، ۱۷ نفر در بوکان و ۱۵ نفر در مهاباد کشته شده‌اند.

همچنین دو شهروند کُرد در قوچان و دست‌کم ۱۸ شهروند دیگر کُرد در شهرهای مرکزی ایران از جمله تهران، کرج، قزوین، قلعه حسن‌خان و فردیس جان خود را از دست داده‌اند.

-  سنندج: ۲۲ نفر 
ـ بوکان: ۱۷ نفر 
ـ مهاباد: ۱۵ نفر 
ـ کرمانشاه: ۹ نفر
ـ  سقز و جوانرود: هر کدام ۸ نفر 
ـ پیرانشهر: ۷ نفر 
ـ تهران ۶ نفر
ـ کرج: ۵ نفر 
ـ اشنویه، دیواندره و بانه: هر کدام ۴ نفر 
ـ ارومیه، سردشت، نازلوی ارومیه، اسلام‌آباد غرب و دهگلان: هر کدام ۳ نفر 
ـ  قوچان، مریوان، کامیاران و ایلام: هر کدام ۲ نفر 
ـ ورامین، فردیس، قزوین، الوند، اراک، قلعه حسن‌خان، همدان، ثلاث‌باباجانی، موچش و قصرشیرین: هر کدام ۱ نفر 

 کشته شدن ۱۶ کودک کُرد در جریان جنبش ژن، ژیان، ئازادی

طبق آمار ثبت شده توسط سازمان حقوق بشری هه‌نگاو، دست‌کم ۱۶ کودک کُرد که سن آنها زیر ۱۸ سال بوده است، در جریان این جنبش جان خود را از دست داده‌اند که معادل ۱۳.۳٪ از  کل جانباختگان کُرد در این جنبش است.

از این تعداد، دو نفر به دلیل ضربه باتوم به سر و ضرب و شتم، یک نفر به دلیل آثار شکنجه حین بازداشت و یک نفر نیز در اثر حملات شیمیایی به مدارس جان باخته‌اند. ۱۱ کودک نیز در نتیجه شلیک مستقیم نیروهای حکومتی کشته شده‌اند که معادل ۶۹٪ کل آمار است.

پنج نفر از این کودکان به نام‌های امین معرفت، عبدالله محمدپور، انوشیروان فولادی، امیرحسین بساطی و علی مظفری سالانقوچ در تاریخ ۲۱ سپتامبر ۲۰۲۲ جان باخته‌اند. همچنین نیما شفق‌دوست که در تاریخ ۴ اکتبر جان باخت، همان روز زخمی شده بود.

اسامی کودکان جانباخته:

۱ـ  زکریا خیال، ۱۶ ساله از پیرانشهر، در تاریخ ۲۰ سپتامبر ۲۰۲۲ با شلیک مستقیم نیروهای حکومتی کشته شد.
۲ـ  امین معرفت، ۱۶ ساله از اشنویه، در تاریخ ۲۱ سپتامبر ۲۰۲۲ با شلیک مستقیم نیروهای حکومتی کشته شد.
۳ـ عبدالله محمدپور، ۱۶ ساله از نازلوی ارومیه، در تاریخ ۲۱ سپتامبر ۲۰۲۲ با شلیک مستقیم نیروهای حکومتی کشته شد.
۴ـ  انوشیروان (امیر) فولادی، ۱۶ ساله از اسلام‌آباد غرب، در تاریخ ۲۱ سپتامبر ۲۰۲۲ با شلیک مستقیم نیروهای حکومتی کشته شد.
۵ـ  امیرحسین بساطی، ۱۵ ساله از کرمانشاه، در تاریخ ۲۱ سپتامبر ۲۰۲۲ با شلیک مستقیم نیروهای حکومتی کشته شد.
۶ـ علی مظفری سالانقوچ، ۱۷ ساله از قوچان، در تاریخ ۲۱ سپتامبر ۲۰۲۲ با شلیک مستقیم نیروهای حکومتی کشته شد.
۷ـ نیما شفق‌دوست، ۱۷ ساله از سلماس، در تاریخ ۴ اکتبر ۲۰۲۲ با شلیک مستقیم نیروهای حکومتی کشته شد. وی دو هفته قبل مجروح شده بود.
۸ـ آرمین صیادی، ۱۸ ساله از کرمانشاه، در تاریخ ۱۲ اکتبر ۲۰۲۲ با شلیک مستقیم نیروهای حکومتی کشته شد.
۹ـ سارینا ساعدی، ۱۶ ساله از سنندج، در تاریخ ۲۷ اکتبر ۲۰۲۲ در اثر ضربات باتوم نیروهای حکومتی به سرش کشته شد.
۱۰ـ کومار درافتاده، ۱۶ ساله از پیرانشهر، در تاریخ ۳۰ اکتبر ۲۰۲۲ با شلیک مستقیم نیروهای حکومتی کشته شد.
۱۱ـ دانیال پابندی، ۱۷ ساله از سقز، در تاریخ ۱۶ نوامبر ۲۰۲۲ با شلیک مستقیم نیروهای حکومتی کشته شد.
۱۲ـ بهاالدین ویسی، ۱۶ ساله از جوانرود، در تاریخ ۲۰ نوامبر ۲۰۲۲ با شلیک مستقیم نیروهای حکومتی کشته شد.
۱۳ـ کاروان قادر شکری، ۱۶ ساله از پیرانشهر، در تاریخ ۲۰ نوامبر ۲۰۲۲ با شلیک مستقیم نیروهای حکومتی کشته شد.
۱۴ـ محمد آریان خوشگوار، ۱۸ ساله از سنندج، در تاریخ ۱۴ مارس ۲۰۲۳ پس از ۴ ماه در اثر شدت جراحات وارده ناشی از برخورد باتوم به سرش جانباخت.
۱۵ـ کارو پشابادی، ۱۶ ساله اهل کامیاران که در جریان حملات شیمیایی به یکی از مدارس تهران مسموم شده بود، در تاریخ ۷ آوریل ۲۰۲۳ پس از سه هفته بستری بودن جانباخت.
۱۶ـ برزین حمزه‌زاده، ۱۶ ساله از سردشت، در تاریخ ۲ ژانویه ۲۰۲۴، در اثر شدت جراحات وارده ناشی از شکنجه در بازداشتگاه پس از ۱۳ ماه درگذشت.

کشته‌شدگان ۶ زن کُرد در جریان جنبش

در جریان جنبش «ژن، ژیان، ئازادی» زنان در کل ایران و به ویژه در کُردستان نقش مهمی ایفا کردند و در این جنبش دست‌کم ۶ زن کرد کشته شدند. بر اساس آمار هه‌نگاو، دست‌کم ۲۲۲ زن کُرد نیز که هویت کامل آنها احراز شده است، بازداشت شده‌اند.

اسامی زنان جانباخته:

۱- مینو مجیدی، ۶۲ ساله از قصرشیرین، در تاریخ ۲۰ سپتامبر ۲۰۲۲ در کرمانشاه با شلیک مستقیم نیروهای حکومتی کشته شد.
۲ـ نگین عبدالملکی، دانشجوی ۲۱ ساله اهل قروه، در تاریخ ۱۲ اکتبر ۲۰۲۲ با ضربه باتوم نیروهای حکومتی بر سرش در همدان کشته شد.
۳ـ کبری شیخه‌سقا، ۵۲ ساله و اهل مهاباد، در تاریخ ۲۷ اکتبر ۲۰۲۲ در مهاباد با شلیک مستقیم نیروهای حکومتی کشته شد.
۴ـ سارینا ساعدی، ۱۶ ساله و اهل سنندج، در تاریخ ۲۷ اکتبر ۲۰۲۲ با ضربات باتوم به سرش در سنندج توسط نیروهای حکومتی کشته شد.
۵ـ  فرشته احمدی، ۳۲ ساله و اهل سردشت، در تاریخ ۲۷ اکتبر ۲۰۲۲ در مهاباد با شلیک مستقیم نیروهای حکومتی کشته شد.
۶ـ  نسرین قادری، ۳۸ ساله و اهل مریوان، در تاریخ ۵ نوامبر ۲۰۲۲ در تهران با ضربه باتوم به سرش توسط نیروهای حکومتی کشته شد.

کشته‌شدگان از اقلیت دینی یارسان

یارسان، آیینی عرفانی است که بر اصول حقیقت‌جویی، برابری، و عشق به انسانیت تأکید دارد و پیروانش به یگانگی با خداوند معتقدند. پیروان آیین یارسان عمدتاً کُرد هستند و بیشتر در استان کرمانشاه و شهرهای کُردستان عراق زندگی می‌کنند، اما در شهرهایی مانند همدان، خرم‌آباد، تبریز، کلاردشت، قزوین و تهران نیز حضور دارند.

پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷، یارسانیان با چالش‌هایی مواجه شدند و به دلیل اختلافات مذهبی و سیاسی تحت فشار، سرکوب و تبعیض قرار گرفتند. بسیاری از آنان با مشکلات اجتماعی و فرهنگی روبرو شدند و برخی از رهبران و فعالان یارسانی به خاطر فعالیت‌هایشان مورد آزار و اذیت قرار گرفته و به زندان محکوم شدند. در جریان جنبش ژن ژیان ئازادی نیز، پیروان این آیین در شهرهای مختلف حضور فعالی داشتند و دست‌کم ۸ شهروند کُرد و از اقلیت‌آیینی یارسان در جریان این جنبش جانشان را از دست داده‌اند که اسامی آنها به شرح زیر است.

۱ـ مینو مجیدی ۶۲ ساله و از قصرشیرین، که در تاریخ ۲۰ سپتامبر ۲۰۲۲ در کرمانشاه کشته شد.
۲ـ  آرمین صیادی، ۱۸ ساله و از کرمانشاه، که در تاریخ ۱۲ اکتبر ۲۰۲۲ در کرمانشاه کشته شد.
۳ـ سینا نادری، ۲۲ ساله و اهل کرمانشاه، که در تاریخ ۱۲ اکتبر ۲۰۲۲ در کرمانشاه کشته شد.
۴ـ رامین کرمی، ۳۱ ساله و اهل سرپل ذهاب، در تاریخ ۲۰ اکتبر ۲۰۲۲ در کرمانشاه کشته شد.
۵ـ افشین آشام، ۲۸ ساله از  قصرشیرین، که در تاریخ ۲۶ اکتبر ۲۰۲۲ در کرمانشاه کشته شد.
۶ـ کورش پاژخ، ۲۷ ساله از  قصرشیرین، که در تاریخ ۲۱ نوامبر ۲۰۲۲ در کرمانشاه کشته شد.
۷ـ  سپهر اعظمی، ۲۴ ساله از صحنه، که در تاریخ ۶ دسامبر ۲۰۲۲ در کرج کشته شد
۸ـ رضا رسایی، ۳۵ ساله از صحنه، که در تاریخ ۶ آگوست ۲۰۲۴ در کرمانشاه اعدام شد.

جانباختن زیر شکنجه و مرگ پس از آزادی از زندان

بر اساس آمار و اسناد ثبت شده که توسط تیم هه‌نگاو راستی‌آزمایی شده است، دست‌کم ۱۴ شهروند کرد که در جریان جنبش «ژن، ژیان، ئازادی» توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بازداشت شده بودند، زیر شکنجه جانباخته‌اند و یا مدتی پس از آزادی در اثر آثار شکنجه جانشان را از دست داده‌اند.

شش نفر از این زندانیان در زندان‌های استان کُردستان (سنندج)، شش نفر در زندان‌ها و بازداشتگاه‌های استان آذربایجان‌غربی و دو نفر نیز در ایلام و تهران جانباخته‌اند. در میان این افراد، برزین حمزه‌زاده، کودک اهل سردشت که در سن ۱۶ سالگی جانباخت، حین جنبش در حالی که تنها ۱۵ سال داشت و بازداشت شده بود، در اثر شکنجه به شدت مجروح و کلیه‌های خود را از دست داده بود و در نهایت پس از ۱۳ ماه جانش را از دست داد.

۱ـ اسماعیل دزوار، ۳۹ ساله و اهل سقز، در تاریخ ۹ اکتبر ۲۰۲۲ در سقز زیر شکنجه جانباخت.
۲ـ  محمد عبداللهی، ۳۶ ساله و اهل ایلام، در تاریخ ۱۲ اکتبر ۲۰۲۲ در ایلام زیر شکنجه جانباخت.
۳ـ رامین فاتحی، ۴۶ ساله و اهل سنندج، در تاریخ ۲۱ اکتبر ۲۰۲۲ در تهران زیر شکنجه جانباخت.
۴ـ سامان قادرپور، ۳۷ ساله و اهل اشنویه، در تاریخ ۲۹ اکتبر ۲۰۲۲ در تهران زیر شکنجه جانباخت.
۵ـ امید حسنی، ۲۲ ساله و اهل سروآباد، در تاریخ ۱۷ نوامبر ۲۰۲۲ در سنندج زیر شکنجه جانباخت.
۶ـ  هیمن امان، ۲۶ ساله و اهل بوکان، در تاریخ ۲۳ نوامبر ۲۰۲۲ در ارومیه زیر شکنجه جانباخت.
۷ـ متین نصیری، ۱۹ ساله و اهل سنندج، در تاریخ ۷ دسامبر ۲۰۲۲ در سنندج زیر شکنجه جانباخت.
۸ـ شادمان احمدی، ۳۳ ساله و اهل دهگلان، در تاریخ ۸ دسامبر ۲۰۲۲ در دهگلان زیر شکنجه جانباخت.
۹ـ شهریار عادلی، ۲۵ ساله و اهل سردشت، در تاریخ ۸ دسامبر ۲۰۲۲ در سردشت زیر شکنجه جانباخت.
۱۰ـ  محمد حاجی‌رسولپور، ۵۲ ساله و اهل بوکان، در تاریخ ۱۹ دسامبر ۲۰۲۲ در بوکان، دو روز پس از آزادی، در اثر تبعات ناشی از شکنجه در بیمارستان جانباخت.
۱۱ـ  ابوبکر سعیدزاده، ۳۱ ساله و اهل مهاباد، در تاریخ ۳۰ دسامبر ۲۰۲۲ در مهاباد، ۲۲ روز پس از آزادی، در اثر تبعات ناشی از شکنجه جانباخت.
۱۲ـ شیرزاد احمدنژاد، ۴۱ ساله و اهل بوکان، در تاریخ ۱۵ مارس ۲۰۲۳ در ارومیه زیر شکنجه جانباخت.
۱۳ـ  برزین حمزه، ۱۶ ساله و اهل سردشت، در تاریخ ۲ ژانویه ۲۰۲۴، ۱۳ ماه پس از آزادی، در اثر تبعات ناشی از شکنجه جانباخت.
۱۴ـ مهران اکرمی، ۳۲ ساله و اهل تکاب، در تاریخ ۱۳ مارس ۲۰۲۴ در سقز، زیر شکنجه جانباخت.

 تفکیک جانباختگان جنبش بر حسب شهر زادگاه

با استناد به آمار هه‌نگاو، بیشترین تعداد جانباختگان شهروندان کرد در جریان جنبش «ژن، ژیان، ئازادی» در شهر بوکان با ۱۹ مورد ثبت شده است. پس از آن، شهرهای سنندج با ۱۸ مورد، مهاباد با ۱۵ مورد و سقز و جوانرود هر کدام با ۸ مورد و پیرانشهر با ۷ مورد در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.

  شهر بوکان: ۱۹ مورد
 شهر سنندج (سنه): ۱۸ مورد
 شهر مهاباد: ۱۵ مورد
 شهرهای سقز و جوانرود: هر کدام ۸ مورد
شهر پیرانشهر: ۷ مورد
شهرهای اشنویه، کرمانشاه و دیواندره: هر کدام ۵ مورد
 شهرهای سنقر، سردشت، اسلام‌آباد غرب و دهگلان: هر کدام ۴ مورد
شهرهای کامیاران، قصرشیرین، نازلوی ارومیه و مریوان: هر کدام ۳ مورد
 شهرهای تکاب، سروآباد، صحنه، قوچان، کنگاور و ایلام: هر کدام ۲ مورد
  شهرهای سرپل ذهاب، سلماس، ثلاث‌باباجانی، ربط، قروه، ماهیدشت، موچش، هرسین، گیلانغرب، بیجار، بانه و اقلیم کُردستان عراق: هر کدام ۱ مورد

 تفکیک جانباختگان جنبش بر حسب استان

با استناد به آمار هه‌نگاو، بیشترین تعداد جانباختگان شهروندان کرد در جریان جنبش «ژن، ژیان، ئازادی» در استان آذربایجان‌غربی (ارومیه) با ۵۷ مورد ثبت شده است. در استان کُردستان ۴۸ مورد، کرمانشاه ۳۳ مورد و استان‌های ایلام و خراسان رضوی نیز هر کدام ۲ مورد جانباختگان ثبت شده است.

-  استان آذربایجان‌غربی (ارومیه): ۵۷ مورد
- استان کُردستان (سنندج): ۴۸ مورد
ـ استان کرمانشاه (کرماشان): ۳۳ مورد
ـ استان ایلام: ۲ مورد
ـ استان خراسان رضوی: ۲ مورد

دانلود فایل PDF